Połączenie podejścia emic i etic w badaniu zachowań rodzicielskich i przywiązania (CEE-PaAtt) – rozszerzone informacje


Przywiązanie jest rodzajem emocjonalnej więzi każdego z nas z bliską mu osobą, która wywiera na nas kojący wpływ niezależnie od wieku, szczególnie w sytuacjach stresu, zagrożenia, czy choroby. Jakość tej więzi ma znaczenie dla dobrostanu oraz przystosowania społecznego jednostki. Najważniejszą więzią, która tworzy neuronalne ścieżki pamięciowe odpowiedzialne za nasz styl funkcjonowania we wszystkich bliskich związkach w ciągu życia jest wczesna więź z rodzicami. Przywiązanie ufne w relacji z matką okazuje się być kluczowe dla optymalnego rozwoju dziecka, zaś wrażliwość matki (np. jej akceptacja vs. odrzucenie) jest najważniejszym czynnikiem kształtującym ufność przywiązaniową dziecka. Zaproponowano dotychczas kilka programów interwencyjnych opartych na teorii przywiązania, które są skierowane do matek, a ich celem jest zwiększanie ich wrażliwości rodzicielskiej w relacji z własnym dzieckiem.

W teorii przywiązania wymienia się dwie kluczowe hipotezy. Hipoteza normatywności, zakłada, że przywiązanie ufne (versus nieufne) jest uniwersalnym i dominującym we wszystkich kulturach stylem przywiązania. Hipoteza wrażliwości zaś zakłada, że wrażliwość matki w opiece i wychowaniu dziecka wyjaśnia ufne przywiązanie dziecka w sposób uniwersalny we wszystkich kulturach. Pomimo wielu dowodów są jednak badania podważające obie hipotezy. Przykładowo Lubiewska i współpracownicy (2015) w badaniu przeprowadzonym w 14 kulturach na 4 kontynentach, wykazali, że akceptacja matki, związana z rodzicielską wrażliwością w okresie adolescencji, wyjaśnia ufność przywiązaniową nastolatków w kulturach Zachodnich, nieufność w dwóch nie-Zachodnich kulturach, zaś w ogóle jej nie wyjaśnia w państwach postkomunistycznych (włączając Polskę).

Niejednoznaczne wyniki badań podważające czołowe hipotezy teorii przywiązania stały się punktem wyjścia proponowanego projektu. Dwie hipotezy wydają się wyjaśniać mechanizmy tych różnic i są przedmiotem analiz projektu CEE-PaAtt. Po pierwsze, zakładając, że pomimo wrodzonej natury przywiązania zarówno formy przejawiania (nie)ufności przywiązaniowej, jak i wrażliwości rodzicielskiej są kulturowo zależne – oczekujemy, że w różnych kulturach znaczenie wrażliwości rodzicielskiej i ufności przywiąznaiowej oraz ich wskaźniki behawioralne będą zróżnicowane (hipoteza kulturowo-zależnych znaczeń). Po wtóre zakładając, że kultura wyznacza również zakres tego, jakie zachowania rodzicielskie są (mniej lub bardziej) normatywne oczekujemy, że różne wymiary rodzicielstwa mogą w zróżnicowany sposób wyjaśniać ufność przywiązaniową dziecka w różnych kulturach (np. bliskość, czy zależność) (hipoteza kulturowo-zależnych efektów).Wymiarem, którym się posłużyliśmy do doboru kultur był indywidualizm-kolektywizm oraz pobłażliwość-restrykcyjna kultury. Na podstawie konfiguracji tych wymiarów wybraliśmy trzy kraje, w których przeprowadzimy badania – Holandię, Wschodnią Turcję oraz Polskę. W każdym kraju zastosujemy dwa rodzaje skal. Skale typu emic będą stworzone na podstawie wywiadów jakościowych (skale lokalne). Skale typu etici będą skalami aktualnie powszechnie stosowanymi do badania przywiązania i zachowań rodzicielskich (powstałe w krajach Zachodnich). Badania zostaną przeprowadzona na 250 diadach matka-dziecko w wieku 8-12 lat w każdym kraju, zaś główne wyniki zostaną przeanalizowane w zakresie: (1) różnic międzykulturowych pomiędzy skalami emic; (2) różnic pomiędzy skalami emic i etic; (3) różnic międzykulturowych w zakresie efektów zachowań rodzicielskich matek na ufność przywiązaniową ich dzieci. Wyniki Projektu mają na celu wyodrębnienie czynników uniwersalnych i kulturowo-zależnych w teorii przywiązania oraz w przyszłości posłużą do dopasowania kulturowego programów interwencyjnych w analizowanych krajach.